Karadeniz'in incisi Sinop
Candaroğlu-İsfendiyaroğulları Beyliği Dönemi
Sinop'un
Osmanlılara kadar tarihi tamamen Candaroğlu Beyliği'nin
gelişimi içinde kaldığından bu beyliğin
tarihine ve olaylarına bakmak gerekir. Selçuklu
hanedanının taht kavgalarına karşı
İlhanlı hükümdarı Geyhatu'nun Anadolu'ya
gönderdiği yardımcı kuvvetler arasında
Şemseddin Yaman Candar komutasında bir kuvvetin olduğu
ve mücadeledeki hizmetine karşılık olarak
Geyhatu tarafından kendisine Osmanlı tahrir
defterlerinde Eflagunlu şeklinde geçen Eflani'nin
verilmiş olduğu kaydedilmektedir. Ölümünden
sonra oğlu Süleyman Bey Eflani'de beyliğin başına
geçmiş, Kastamonu ve Safranbolu'yu alarak hakimiyetini
genişletmiştir. Bu arada beyliğin merkezini
Kastamonu'ya nakletmiştir.
1323 yılında
Sinop'u da topraklarına katan Süleyman Bey şehrin
yönetimini oğlu İbrahim Bey'e vermiştir.
Sinop'un alınmasıyla Candaroğlu Beyliği
Karadeniz'de Ceneviz ticaretine rakip olarak çıkmıştır.
1341'de Süleyman Bey'in yerine tahta oturan oğlu I.
İbrahim Bey hakkında eldeki tek belge, h.742/1341
tarihli Sinop'ta kendisi tarafından yaptırılan
camiinin kitabesidir. İbrahim Bey zamanında Candaroğlu
donanması düşmanlara karşı gelebilecek
güçtedir. İbrahim Bey'den sonra iktidara Yakub
Bey'in geçtiği hakkında bilgiler varsa da
kaynaklar açık bir bilgi vermezler.
H.747/1346-1361
tarihleri arasında hüküm sürdüğü
sanılan Adil Bey'in beylikte kaldığı süre
kesinlik kazanmamıştır. Venediklilerin iki
müşavirle ve oniki üyeli meclis yardımıyla
bir konsolos tarafından idare edilen ticaret kolonisinin de
ilk faaliyetleri bu tarihlere rastlar. Adil Bey'den sonra yerine
"kötürüm" sıfatıyla tanınan
oğlu Celaleddin Beyazit Bey geçmiştir.
H.787/1385 yılında ölen Kötürüm
Beyazıt yerine İsfendiyar Bey geçti. Bu dönemden
sonra Candaroğlu Beyliği hanedanı Kastamonu ve
Sinop'ta ayrı ayrı hüküm süren beyler
olarak ikiye ayrılmıştır. Sinop'ta hükümdarlık
yapan beyler İsfendiyar Bey'den geldikleri için
hanedanın Sinop koluna "İsfendiyaroğulları"
denmiştir. Yıldırım Beyazıt döneminde
Osmanlılara karşı Karamanoğulları'nın
kurduğu ittifaka Kötürüm Beyazıt'ın
oğlu Süleyman Bey de katılmıştır.
Bunun üzerine Yıldırım Beyazıt
Kastamonu'da hüküm süren Süleyman Bey'in
üzerine yürüdü ve H.794/1392 yılında
yapılan savaşta Süleyman Bey yenildi. Bu sırada
Yıldırım Beyazıt Sinop'u da kuşatmış
ancak alamamıştır. Süleyman Bey'in ölümünden
sonra Sinop'tan ibaret olan Candaroğlu topraklarına
İsfendiyar Bey hükümdar oldu. Yıldırım
Beyazıt'ın 1402'de Ankara yenilgisinden sonra
Candaroğulları'nın eski topraklarının
yanı sıra Kastamonu, Çankırı ve Kalecik
de Timur tarafından İsfendiyaroğlu yönetimine
bırakıldı. I. Mehmet Devri'nde İsfendiyar
Bey'in oğlu Kasım, Kastamonu ve çevresinin
kendisine verilmesi için Osmanlı Padişahının
yardımını istedi. İsfendiyar Bey Sinop'a
çekilerek topraklarını Osmanlılara bıraktı.
I. Mehmet, bu toprakların yönetimini Kasım Bey'e
verdi. II. Murat ise 1425 yılında İsfendiyar Bey'in
oğulları ile kız kardeşlerini evlendirerek
İsfendiyaroğlu mirası üzerinde kuvvetli haklar
elde etti. Bu sırada İbrahim Bey ile Selçuk
Hatun, Kasım Bey ile de Sultan Hatun evlenmişlerdir.
Mezar kitabesine göre H. 842/1439 yılında
ölen İsfendiyar Bey'in yerine II. İbrahim Bey
geçti. H.847/1443 yılına kadar tahtta kalan
İbrahim Bey mezar kitabesine göre Sinop'ta ölmüştür.
Yerine geçen oğlu İsmail Bey İstanbul'un
Osmanlılar tarafından muharasına ordu ile katılmak
zorunda kalmıştır.
Özellikle ipek yolu
üzerinde bulunan İsfendiyaroğulları ülkesini
ele geçirmek ve böylece batı seferiyle uğraşırken
tüm kuzey Anadolu'daki beylik ve devletleri fethetmek isteyen
Fatih Sultan Mehmet'in ilk hedefi Sinop oldu. Fatih Sultan Mehmet
Kastamonu'ya gelerek ordugahını kurdu ve Mahmut Paşa'yı
Sinop'a gönderdi. Bu sırada donanma da Sinop Limanı'na
girdi. Sinop karadan ve denizden kuşatıldı. Mahmut
Paşa İsmail Bey'e bir mektup göndererek kaleyi
teslim ettiği takdirde kendisine Anadolu'da istediği
yerin yurtluk olarak verileceğini bildirdi. Teklifi kabul
eden İsmail Bey 1461 Mayıs ayında şehri
Osmanlılara teslim etti. Daha sonra İsmail Bey'in
Anadolu'da kalması mahsurlu görülerek Filibe'de
dirlik verildi. İsmail Bey burada 1479 yılında
öldü.
Candaroğlu Beyliği döneminden
önemli bir belge, 1331-32 kışında I. Süleyman
Bey'in hükümdarlığı sırasında
büyük İslam seyyahı İbn-i Batutan'ın
şehre geldiğinde aldığı gözlemlerdir.
Burası kalabalık bir şehir olup, savunma bakımından
iyi imkanlara sahiptir. Şehrin doğu tarafı hariç
her tarafı denizle çevrilidir. Şehrin tek kapısı
vardır o da doğudadır. Belde hakiminin izni olmadan
kimse oradan içeri giremez. En çok üzüm ve
incir yetişir. Sinop Camii en güzel camilerinden
biridir. Sinop Candaroğlu idaresinde iken şehri gören
Clavijo ve Pero Tafur'un verdikleri bilgiler genel mahiyette
kalır.